Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT °¨caÀÌÌ ®kAOÀ© ÞÉq ®²ÞÉ°@Ø c¨XoÀ°c c®¨ ÀÞþÀT^°þ ATn, ®ö@ØÉÌf ®²ÞÉ°@Ø ®TÌ À®S | @ØAc©ÉAcKÝ@Ø gÉcSÉAO^äÉÝ jJÀ°Ì ASÀBÀ°Ì TÀoF @Ø©vÉ ATU AaÀUÉ ASAEO©gÉÀc cUÉ °¨çö | 1935 AZþÄÉÀN° c¨XoÀ°c c®¨Ì cÝÀ® ®É©Ér, ®TÌ À®ÀSÌ ´ASr | èo¨ ÀÞþÀT^°þ ATn j@بAnr a¨JÀÝÀaS | c¨XoÀ°c c®¨Ì BfcÀS UQØ @ØAÌ Às cñA°S Þs»^ä A©AS ®²ÞÉ°SÉÌ cFÉÞÉÀÌ Ô®TcÉÝ SfA©À©Õ AcrÂÉ®f AaÀUS | ÔÞþwA©Õ (1927AZþ:) ÞAn@ØÉÌ ®²ÞÉ°@Ø AaÀUS c¨XoÀ°c c®¨ ~AB© [@بTÉÌ] °« | ÔO©¨ÌÊÕÌ (1968) ÞþËT caÀÌÌ s¨£ë ®²ÞÉ°@Ø ñTÉÝkS @ØAcÌ c¨XoÀ°c c®¨ | ÔPcrÉZfÕ (1941) cÉAK»@ØfÌ ÀwɦÛÉÝ ®²ÞÉ°@Ø AaÀUS c¨XoÀ°c c®¨ ~AB© °« À°cfÞþ®É° OÀÁÉÞÉoFÉÝ | ÞÀÌ Àcr A@Øa¨ ®eZFÉÝ c¨XoÀ°c c®¨ SföÉÌ̵S ÌÉÝ ÀBFÉA©T»Ý ÌÉÝ |

ÙA©öÉA®@ØgÉÀc cÉCUÉ ®ÉAöÀ©F Ô@ØAc©ÉÕÌ gkAT@ØÉ ~ÉÀUÉOSÉ @ØÌÀU À°ZÉ sÉÀc Às ÀsMËgÉÀc èd öÀUR c¨XoÀ°c c®¨q AaÀUS jÌ ÞþoÉS ÞAÌOÉU@Ø jce ÞþÉHrA½ | A©AS ÀÞþÀT^°þ ATnÌ @ØAc©ÉÌ ~S¨ÌÉwf AaÀUS, ®TÌ À®ÀSÌ TÀoF @ØAcÀLªÌ ÞþOÐ ®¯ºÉcSÉ À°ÀZAaÀUS, ©Éq ©ÉJÀ°Ì s¨½ @ØÀÌAaÀUS jq ÞAn@ØÉÌ ®ÀÊ | A@ا ©ÉJÀ°Ì ASÀBÀ°Ì ´l®Éö Às mÏÉÝf öÝAS ©ÉÌ A@Øa¨ ÞþTÉH aA¦ÛÀÝ ~ÉÀa AcAg^ð AOAiÞÀn, mëpA©OÉÌÀH |

ÀÞþÀT^°þ ATn

ÔcÉAUwµ, 202 ÌÉ®AcöÉÌf ~FÉAgSF¨ Ai@ØÉSÉÝ Ô@ØAc©ÉÕ sZS c°AU öÕÀUÉ ©ZSR ©ÉÌ °¨-caÌ cÝ® ÀÞÉÀÌAS, A@ا jÌq TÀoF ~ÉcöÉRÝÉ ~ÀS@ØvÉ c°ÀU AwÀÝÀa | ÀÞþÀTÀSÌ ~ÉÌ ´l®Éö ÀSq - ÀcÉo öÝ À®q ®TÀÝq ©ÉÌ A®ÀSTÉ-®e®þc èd öAhaÀUÉ; ~ÉTÉÌ AS@Øv©T ®Êf jZS ®TÌ À®S R AcG¨ À°, ~ÉÌ ~ÉTÉÀ°Ì ®°F-ÀOSÉ °¨q OÀÁÉÞÉoFÉÝ - gþÉ©É @ØÉTÉQØfÞþ®É° R À°cfÞþ®É° - °¨ÕBÀSq ©dH, °¨ÕBÀSq ®ÉAö©FÞþcH R Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ~S¨Ì½ |Õ

(Þp 17)

ÔÀÞþÀTScÉc¨ ~U® Þþ@ØpA©Ì ÀUÉ@Ø, AXª©fÝ caÀÌ ~ÉAT s¨£ë ®²ÞÉ°@Ø öq, A@ا ®²ÞÉ°SÉ, Þþ@ØÉrS vÉ@ØÉ@ØA¦ÛÌ Aö®ÉcASÀ@Ør ®Tmä A@Øa¨ @ØÌÀ©S c¨XoÀ°ccÉc¨ | ~ÉTÉÌ @ØAc©É ÌOSÉÌ ~Éݨ ~crF cÉÀÌÉ caÌ - 1934 ÀËÀ@Ø 1946 Þs»^ä, ~ËÉ»l ~ÉTÉÌ ~ÉiÉÀÌÉ ÀËÀ@Ø A©AÌr caÌ cÝ® Þs»^ä | ÞþËT cq Ô@ØÀÝ@ØAv @ØAc©ÉÕ ÀcÌ @ØAÌ 1937-j mªH»Þ°@Ø ÀcÀO, ´l®w» @ØAÌ T¨B¬Øü¬ØÌ ~ÉöÀT°À@Ø | ~ÉTÉÌ @ØAcZFÉA©Ì j@ØvÉ @ØÉÌH - qeÀÌABÀ© gÉÀUÉ aÉn AaUÉT |Õ

(Þp 23-24)

ÀÞþÀT^°þ ATnÌ A®ÀSTÉÌ ®e®þc ~ËcÉ mªgÉc-~ÉU®F À@ØÉÀSÉvÉq ÀcÉoöÝ ~É®U @ØÉÌH SÝ | Ô@ØAc©É gcSÕ-jÌ ®ÀÊ j@Ø°É sÉJÌÉ WAS¤ AaÀUS, ©ÉJÀ°Ì @ØÉÀÌÉ-@ØÉÀÌÉ ~S¨TÉS AcG¨ À°-Ì @ØAc©É-TÀSÉSÝS ASÀÝ SÉA@Ø ÀÞþÀT^°þ ATnÌ ®ÀÊ c¨XoÀ°c c®¨Ì T©Àg° öÝ | A®ÀSTÉArÀ\Þ WAS¤ öÀÝR 1940 AZþÄÉÀN° ÀÞþÀT^°þ ATn ~ÉÌ ®µÝ gÁÉOÉÀsF»Ì s¨£ë-®²ÞÉ°SÉÝ Þþ@ØÉAr© öÝ ÔASd½Õ SÉÀT PnTÉA®@Ø @ØAc©É ÞAn@ØÉ | jZÉÀS Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ~ÀSÀ@Øq AUÀZÀaS, ÀsTS ~ATÝ OnØc©f», BfcSÉS^° °Ér, ®¨of^°þSÉË °«, ®¨ÀÌ^°þSÉË PTn ÞþT¨Z | A@ا UQØHfÝgÉÀc ~S¨ÞAmÏ© AcG¨ À° c¨XoÀ°c c®¨ ®TÌ À®S | jq Þþ®ÀÊ ´À\UZ @ØÌÉ ÀsÀ© ÞÉÀÌ SÀÌr æöÌ @ØAc©É c¨XoÀ°c c®¨Ì Ô@ØAc©ÉÕÌ ~ÉÀw Þþ@ØÉAr© öÝ ÔASd½ÕÀ© | ÀÞMK 1348-j T¨A°þ© öÝ SÀÌr æöÌ ÔI¦ÛÕ | ÔÞþwA©Õ ÞÀc» c¨XoÀ°ÀcÌ °¨BS AÞþÝ @ØAc AaÀUS ~AO^äF@بTÉÌ À®Sæóä @ØÉBf SBdU q®UÉT | Ô@ØAc©ÉÕ-Ý ~AO^äF@بTÉÀÌÌ ÞþËT @ØAc©É Þþ@ØÉAr© öÀÝÀa O©¨Ë» cÀK»Ì AXª©fÝ ®eZFÉÝ | ©ÉÌÞÌ ~ÉÌ j@ØcÉÌq A©AS jq ÞAn@ØÉÝ ÀUÀZS | cÉA@Ø ÌOSÉæAU Þ¨ST¨»°þH[3] | ~ÉÌ SBdÀUÌ Ô°¨Av ~Þþ@ØÉAr© wÉSÕ T¨A°þ© öÝ Ô@ØAc©ÉÕÌ °rT cÀK» SBdU ®eZFÉÝ |

ÔASd½Õ-Ì @ØAc-©ÉAU@ØÉÝ ~ÉÀÌÉ A@Øa¨ À@ØM©köÀUɳfÞ@Ø SÉT öÀUÉ TÉAS@Ø cÀ^°ÉÞÉoFÉÝ, A°ÀSr °É®, SfAUTÉ À°cf -- sÉJÌÉ À@ØÉÀSÉA°S Ô@ØAc©ÉÕ-Ý ÀUÀZSAS | ©ÉaɦÛÉ AaÀUS ÀTÉAö©UÉU TB¨T°ÉÌ ®BSf@ØÉ^ä °É® | sÉq ö@Ø, ÔASd½Õ-Ì ÞþËT ®eZFÉÌ ®kOSÉÝ AaÀUÉ Ìcf^°þSÉÀËÌ @ØAc©É | AcG¨ À°-Ì @ØAc©É ®²ÞÀ@Ø» ©ÉJÌ ~SföÉ ®¨AcA°© | ÞkÀcÉ»½ ®eZFÉÝ T¨A°þ© Ìcf^°þSÉÀËÌ Ô©¨ATÕ @ØAc©ÉAvÀ© AcG¨ À°-Ì ÞþA© @ØvÉQØ ËÉ@ØÀUR ËÉ@ØÀ© ÞÉÀÌ :

èJvA@Ø TÉÀaÌ sÉÌÉ ÌÉJo¨AS@Ø
öÝ À©É À® °ÀU ©¨AT ~Éo¨AS@Ø |
©c SÉA®@ØÉÌ æH @Øf Às ©É,
cÉA® °¨w»À^ÎÌ AcÀB©É |
À®vÉ ÀÞþÉAUÀvAÌÀvÌ UQØH,

®É²ÞþA©@Ø @ØÉÀcFÌ @ØÀÝ@ØAv UQØH À@ØS ~ÉTÌÉ ÀÌÉÀwÌ Þþ@ØÉr cÀU TÀS @ØAÌ gAcKFÀ© ©É ®AcmäÉÀÌ ~ÉÀUÉOSÉ @ØÌÀ© ~ÉTÌÉ AXªoÉ ~crF @ØÌc SÉ | jq ®ÀÊ j@ØËÉR BÉSÉS °Ì@ØÉÌ Às @ØÉÀcFÌ c©»TÉS ´^ëÉw»sÉnÉÀ@Ø ÞþrþÝ A°À© OÉÝ SÉ cÀU ÔASd½Õ @ØÉcFoÉÌÉÝ AcóýÀcÌ ÞþÀÝÉBS R ®ÉË»@Ø©É ®²cÀ^Î ~^Î SÝ | èo¨ AcÞQØ sÉnÉ TÉnÀ@Øq Acóýc TÉSÀ© À® SÉÌÉB |

[®²ÞÉ°@ØfÝ, Þp 36]

ÔASd½Õ-Ì ©p©fÝ ®eZFÉÝ ÀÞþÀT^°þ ATn ~ÉÀÌÉ mÞÄ @ØÕÀÌ AUZÀUS :

A@ا jq ~Ë»öfS rN°®TAÄ sA° S©¨S ~ÉAÊÀ@ØÌ AS°r»S öÝ ©ÉöÀU ÔnØ® RÝɦ» ÞÉBüUüÕ Àrþ¤ @ØAc©É | °¨ÀvÉ ÔUÉUÕ c¨AU @ØÞüOÉS sA° Acóýcf @ØÉcF öÝ ©ÉöÀU À©É©ÉÞÉZfÌ @ØpGSÉTR gwc°üwf©É |

cÉeUÉÌ @ØÉcF ÞþcÉÀöÌ ®ÀÊ sÉÌ À@ØÉS ÀsÉw ÀSq UÉU SÉ SfU ASÀBÌ ÞAÌOÝ jZÀSÉ Ai@Ø T© BÉÀS SÉ, qAUÝv ÞÉ´Ð, ÀËÀ@Ø ~É̯º @ØÀÌ qeÌÉBf @ØÉÀcFÌ ®À°FÉBÉ© ~ÄÉcnØ ÞsF»^ä ®@ØÀUÌ ®A¯ëAU© ´AhaÄ sÉÌ ®²cU ASÀBÌ rkSFwg» ASm¬ØU©ÉÝ ©É ASÀBq Às j©A°S U¨óä öÀÝ sÉÝAS ©ÉÌ @ØÉÌH ÀcÉo öÝ jq Às cñ@ØÉÀUÌ ®©@Ø» ÌQØHrfU©ÉÌ OÌT ÞþA©AnØÝÉ mªçÞ ~ÉTÌÉ jZS TÉnÉ aÉA¦ÛÀÝ ´°ÉÌ öÀÝ ÞÀ¦ÛAa |

[Þp 137]

cÉeUÉÀ°Àr ~ÉcÉÌ jTS @ØÀÝ@ØBS @ØAcR ~ÉÀaS sÉÌÉ cÉTÞ^Ïf SÉÀT @ØfA«»© ~ËO sÉÀ°Ì @ØAc©ÉÌ ~Ë» ÔAc°£oÕ BÀSÌR Ac°FÉ-c¨AXoÌ ~ÀwÉOÌ | Às ~É°r» cÉTÞ^ÏÉÌ ÀÞþÌHÉ À°Ý ©ÉÀ© ®TÉÀBÌ T¨AÄÀTÝ @ØÀÝ@ØAv ÀUÉ@Ø TÉn ®eArýÄ SÝ, BSwSq ©ÉÌ UQØF - cÉTÞ^Ïf ÌOSÉ ©Éq BSwÀSÌ ~wTF öÀÝ ´iÀU ©ÉÌ ~ÉÌ À@ØÉS ÞþÀÝÉBSq ËÉÀ@Ø SÉ | °¨ÀcÉ»oF©É ~ÉÌ cÉTÞ^ÏÉ AcÀÌÉoÉLë@Ø @ØËÉ |

[Þp202]

(Ô~S¨Ä¨Þ ®TÌ À®S AcÀrK ®eZFÉÕ, ®²ÞÉ°SÉ Þ¨U@Ø O^°, 12 cK» 2-3 ®eZFÉ, Þp 19)

®µÝ gÁÉOÉs» (1909-69 AZþ) Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT ®eZFÉÌ @ØAc öRÝÉ ®ÀLLªR A©AS ÞÌc©f» ÞÀSÀÌÉ caÌ Ô@ØAc©ÉÕ-Ý ÀUÀZSAS | ~ËO ~ÉTÌÉ BÉAS Às Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT ®eZFÉAv ®µÝ gÁÉOÉs» R ®©FÞþ®^ð °« AcSÉ TkÀUF ÀaÀÞ À°S | ÀrÀKɽBS ÞAn@ØÉAvÌ T¨°þ@Ø R ®²ÞÉ°@Ø AaÀUS | ®µÝ gÁÉOÉs»Ì ®ÀÊ c¨XoÀ°c c®¨Ì ®ÉTAÝ@Ø AcÀha° Þþ®ÀÊ ®©FÞþ®^ð °« ~ÉTÉÀ@Ø AUAZ©gÉÀc BÉASÀÝÀaS :

ÀwÉU cÉoU AXª©fÝ ®eZFÉÝ | AXª©fÝ ®eZFÉÌ ÞÉШAUAÞ c¨XoÀ°c cÉc¨ sËÉÌfA© ~ÉTÉÀ°Ì ÀÞþÀ® ÞÉAiÀÝ A°ÀUS | Þþ¨¬Ø À°ZÉÌ ®TÝ ~ÉAT ®µÝcÉc¨ j@ØAv @ØAc©É ASÀÝ c¨XoÀ°ccÉc¨Ì ÀÞþAÌ© ÞÉШAUAÞÌ Þþ¨À¬ØÌ ®ÀÊ Ù @ØAc©ÉAvÌ Þþ¨¬Ø A°ÀÝ A°q, c¨XoÀ°ccÉc¨ ~©F^ä ~®§Ä öÀÝAaÀUS jce ®µÝcÉc¨Ì @ØAc©ÉAv cÉ° A°ÀÝ A°ÀUS |

[ 28 BÉS¨ÝÉAÌ, Ô90-À© AUAZ©]

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ÞþËT ®eZFÉ Þþ@ØÀrÌ ®ÀÊ ®ÀÊ c¨XoÀ°c c®¨À@Ø °fW» ÞÀn (3 ~ÀåvÉcÌ 1935) Ìcf^°þSÉË ©ÉJÌ T©ÉT© BÉASÀÝAaÀUS | @ØÉwBAv ÀcAÌÀÝAaU ÞÝUÉ ©ÉAÌÀZ, ~ÉÌ °¨A°ÀSÌ TÀoF jÌ@ØT Acr° ~ÉÀUÉOSÉ A@ØA¡l AcmëÝ@ØÌ | TÀS öÝ ~ÉÀw ÀËÀ@Ø j@ØAv AcÀrK @ØAÞ Ìcf^°þSÉËÀ@Ø ÞÉiÉÀSÉ öÀÝAaU | sÉq ö@Ø, ÞkÀcÉ»½ ®eZFÉÝ Þþ@ØÉAr© jwÉÀÌÉBS @ØAcÌ TÀoF ~^äF ATÀU ÀUZÉ ÀöTO^°þ cÉwOfÌ Ô®TÉAóäÌ ®¨ÌÕ aɦÛÉ ®cÉÌ AcKÀÝ A©AS T^äcF @ØÀÌAaÀUS | Ìcf^°þSÉÀËÌ ÞþoÉS c½cF AaÀUÉ Ôw°FaÀ^°Ì ÌÉBÀLª ~ÉÞÉ©°pAÄÀ© Às mªÉofS©É ~ÉÀa sËÉË»gÉÀc ©ÉÌ TsFÉ»°É ÌQØÉ @ØÌÉ @ØAiS |Õ jce ÔÀ©ÉTÌÉ ¬ØÉJ¦ÛÉ jA¦ÛÀÝ Àwa |Õ

c¨XoÀ°c c®¨ À®q ®TÀÝ w°FaÀ^°Ì A°À@Ø Z¨c I¨JÀ@ØAaÀUS | j-AcKÀÝ ©ÉJÌ ASÀBÌq ´A½ :

~ÉTÌÉ c¨IÀ© ÞÉÌAaUÉT ®¨of^°þSÉË R ~^ð°ÉrßÀÌÌ ~STSfÝ AcdXo©É ®ÀLLªR, w°F@ØAc©ÉÝ ÞþA©¤ÉUÉÀgÌ ~ÉÌ À°AÌ ÀSq - sA°R @Ø\ÞSÉR @ØÌÀ© ÞÉAÌAS Às TÉn A©S °rÀ@ØÌ cFcoÉÀS, j@Ø S©¨S ÞþceÀrÌ öÉÀ© @ØAc©É ~Ë» °ÉJ¦ÛÉÀc w°F@ØAc©É - ~É°FÉrA½ ~QØÌ-aÀ^°Ì ÞkBÉAÌ ®ÉÌÉ À°Àr ÞþÉÝ À@Ø´ ËÉ@ØÀc SÉ |

[ ~É. @Ø. Þp 16]

w°F@ØAc©É AcKÀÝ c¨XoÀ°ÀcÌ ~ÉrÉgÊ AcKÀÝ ~ÉTÌÉ ÞÀÌ A¬ØÀÌ ~É®ÀcÉ | Ô@ØAc©ÉÕ-Ì ÞþËT ÞÀc» A©AS ASÀB ÞAn@ØÉ aɦÛÉR ÔÞAÌOÝÕ-jÌ AöÌH@بTÉÌ ®ÉSFÉÀUÌ ®ÀÊR Ac©À@Ø» BA¦ÛÀÝ ÞÀ¦ÛAaÀUS | jÌ A@Øa¨ qA©öÉ® ÞÉRÝÉ sÉÀc AöÌH@بTÉÌ ®ÉSFÉU (1899-1978 AZþ)-jÌ ÔÞAÌOÝ jÌ @بA¦Û caÌ R ~SFÉSF mëpA©AOnÕ (1978) cqAvÀ© | sÉq ö@Ø, ÞþËT cÀK»Ì AXª©fÝ ®eZFÉÝ Ìcf^°þSÉÀËÌ ÔcfAË@ØÉÕ @ØÉÀcFÌ ®TÉÀUÉOSÉ Þþ®ÀÊ c¨XoÀ°c c®¨ AUZÀUS :

ÔcfAË@ØÉÕ-Ì ~ÉAÊ@Ø A°@Ø ÀËÀ@Ø °¨Õj@ØAv @ØËÉ cUcÉÌ ~ÉÀa | wÀ°F ~ÀS@ØæÀUÉ @ØAc©É ÀUZcÉÌ ÞÌ ÞÀ°F jq ©ÉJÌ Þþ©FÉc©»S | j-cqÀÝ @Ø©æÀUÉ @ØAc©É ~ÉÀa UW¨ ÌÀ®Ì, ©ÉÀ© aÀ^°Ì À°ÉUÉ R OT@ØÞþ° ATÀUÌ AcmëÀÝÌq ÞþÀÝÉBS | Às @ØAc©ÉæÀUÉ wgfÌ, À®æÀUÉ wÀ°F AUZÀUR QØA© AaÀUÉ SÉ | jTSR TÀS öÝ Às wÀ°F AUZÀUq ~ÉTÉÀ°Ì ABl öÀ©É ÀcAr |

A@ØecÉ Ìcf^°þSÉË ®²ÞÉA°© ÔcÉeUÉ @ØÉcF ÞAÌOÝÕ-jÌ ®TÉÀUÉOSÉ Þþ®ÀÊ A©AS BÉSÉÀhaS :

w°F @ØAc©É Ìcf^°þSÉË ÀSSAS | SÉ ÀScÉÌ ~Ao@ØÉÌ ©ÉJÌ ®²ÞkH»q ~ÉÀa | À®qBÀSF ®TÌ À®S cÉ° ÞÀ¦ÛÀaS | 1927-28 jÌ ÞÀÌ, ~ËÉ»l Ô@ØÀ\UÉÀUÕÌ ®TÀÝÌ ÞÀÌ, cÉeUÉ @ØÉcF®ÉAöÀ©F S©¨S rA½Ì ~ÉAc»gÉc ®TÌ À®ÀSq | Z¨c @ØT cÉCÉAU @ØAcÀ@Øq j© ~\Þ cÀÝÀ® j©ZÉAS c¨AXoÌ ÞAÌHA© R ~ÉAÊÀ@ØÌ ´ÞÌ °ZU ÞÉRÝÉ ÀwÀa |

[ Ù ~ÉArÂS 1345, Þp 72]

~S¨çÞgÉÀc ÀöTO^°þ cÉwOfÌ (1904-88 ?) ÔTÉS® AcÌöÕ AcKÀÝ c¨XoÀ°c c®¨ AUZÀUS :

©Àc ~ÉTÉÌ AcrÂÉ®, ÀsA°S ÀËÀ@Ø A©AS w°F-@ØAc©É AUZÀ© ~É̯º @ØÌÀUS, À®A°S ÀËÀ@Øq ©ÉJÌ @ØAcLª-rA½ Þþ@Øp© ~AgcFA½; TÀS öÝ ÀsS aÀ^°Ì ASJZ¨© ÞAÌha^ð©Éq ©ÉJÀ@Ø ~ɦÛÄ @ØÕÀÌ ÀÌÀZAaÀUÉ; w°F-gkATÌ mªÉofS©É ÀÞÀÝ A©AS T¨Z ¬Ø¨Àv TÀSÌ @ØËÉ cUÀ© ÞÉÌÀUS |

[Ù, ÀÞMK 1345, Þp 69]

~ÉÀwq cUÉ öÀÝÀa Às c¨XoÀ°c ÀrK BfcÀS ~ÉÀQØÞ @ØÀÌÀaS Às Ô~É°FÉrA½ ~QØÌaÀ^°Ì ÞkBÉAÌ ®ÉÌÉ À°Àr À@Ø´ ËÉ@ØÀc SÉ |Õ èo¨ ©Éq SÝ, ÞÉJÀOÌ °rÀ@ØÌ ~ÀS@Ø @ØAc AcKÀÝ ©ÉJÌ ~ÉÞA« AaÀUÉ a^°-PrAËÀUFÌ | öÝÀ©É jÌ@ØT À@ØÉÀSÉ Ac©À@Ø»Ì @ØËÉ mëÌH @ØÕÀÌ ®¨SfU wÀÊÉÞÉoFÉÝ Ôc¨XoÀ°c c®¨Ì ÞþA©Õ @ØAc©ÉAv AUÀZAaÀUS :

~ÉÞSÉÌ öÉA®Ì rN° c¦Û ©fcþ, ~ÉAT gÉÀUÉcÉA®
A@ا a^° ?
(jÀ®É a^°, cÀ®É a^°, À©ÉTÉÝ À°ÀcÉ @ØÉJiÉU @ØÉÀiÌ AÞJA¦Û -
~ÉA¬Øe gÌÉ ÞÉÀSÌ AZAU öÉÀ© AaU¨T,
       a^° ÀÌ ©¨q ÀÞÀÝ ÀwAa®ü mªÀw» sÉcÉÌ A®JA¦Û !)
À©ÉTÉÌ a^° Ai@Ø öÝ SÉ ®¨SfU - j@ØËÉ ~ÉÞSÉÌ öÉA®Ì ®ÀÊ
                   TÉSÉÝ SÉ |
AcSf©, AgÀB Àc¦ÛÉU, ASAU»óä, ~A© g°þ ÀaÀUÌÉ cÕÀ® ËÉÀ@Ø ~ÉÞSÉÌ ®ÉTÀS
A@ا ASAU»óä©Éq j@Ø AöÀrÀc ~©F^ä ~g°þ©É
aÀ^°Ì ÞþA© ~ÉÞASR ASAU»óä, j@ØËÉ TÉÀI TÉÀI g¨ÀU sÉS À@ØS ?

~ÉTÌÉ Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT ÞÀc»Ì ~ÉÀUÉOSÉÝ A¬ØÀÌ ~ÉA® | ÞþËT ®eZFÉÀ©q Ô@ØAc©ÉÝ °¨ÀNcÉ»oF©ÉÕ ArÀÌÉSÉÀT mªÉQØÌAcöfS ÞþcÀ^Î c¨XoÀ°c c®¨ AUZÀUS :

c¨XoÀ°c c®¨ R ®TÌ À®S (1941)

~AmÏÌ©ÉÌ @ØÉÌH jq BSF SÝ Às ÞþcÉÀ® ÀËÀ@Ø Ô@ØAc©ÉÕ-Ì ®²ÞÉ°SÉÝ AcÀrK ®ÉöÉsF @ØÌÀ© ÞÉÌÀaS SÉ | ~É®ÀU ©ÉJÌ ~ÉÌ À@ØÉÀSÉ ´l®Éöq ÀSq | ~ÉÀwq cUÉ öÀÝÀa Às Ìcf^°þSÉÀËÌ ÔcÉeUÉ @ØÉcFÞAÌOÝÕ-jÌ °fW» ®TÉÀUÉOSÉ @ØÀÌAaÀUS A©AS | ´½ ®e@ØUÀS AcG¨ À° ®TÌ À®ÀSÌ ~S¨ÞAmÏA©À© A©AS ´À«AB© | j-AcKÀÝ ®TÌ À®S ASÀB A@ا ASd«ÉÞ | 5-10-38 j c¨XoÀ°c c®¨À@Ø AUZÀaS :

Ô@ØAc©ÉÕ ÀÞÀÝAa | ~ÉÞSÉÌ °fW» ®TÉÀUÉOSÉ jZÀSÉ gÉÀUÉgÉÀc Þ¦ÛÀ© ÞÉAÌAS, ÞÉAÌcÉAÌ@Ø ÞAÌrþÀTÌ BSF ®TÀÝÌ ~gÉc | ~ÉTÉÌ © TÀS öÝ ~ÉB@ØÉU ædÀ°ÀcÌ AcdÀXo sÉq AUZ¨S SÉ À@ØS ©ÉÌ j@ØvÉ TkUF ~ÉÀa, - ~ÉrþÀTÌ ÀTÉöÉÀ^äÌ ®TÉÀUÉOSÉ ®c»°Éq gÉÀUÉ |

[~S¨Ä¨Þ, Ù Þp 9-10]

c¨XoÀ°ccÉc¨Ì ®TÉÀUÉOSÉ jÀ©É °fW» Às j@Ø c®ÉÝ ÀrK öÀha SÉ | TÉÀI TÉÀI i¨@ØAÌÀÝ Þ¦ÛAa |

~SFÉSF @ØAc©É AcKÀÝ T^äcFR ´À\UZÀsÉwF :

gAcKFÀ© ~crF c¨XoÀ°c c®¨ ©ÉJÌ [®¨of^°þSÉÀËÌ] @ØAc©ÉÌ ~©F^ä ~S¨ÌÉwf öÀÝ ´ÀiAaÀUS | À@ØS jce A@Ø @ØÕÀÌ ~ÉTÉÌ BÉSÉ ÀSq |

[ "@ØAc©ÉgcS/°¨ÀrÉ-°¨q", À°r ®ÉAö©F ®eZFÉ 1381, Þp 121]

AcG¨ À°

~Éo¨AS@Ø @ØAc ASÀÝ cFÊ-Ac°þ¨Þ ~ÀS@Ø ®TÀÝ @ØAc©ÉgcÀSÌ ~^äÌÊÀ°Ì TÀoFq ®fTÉcXo ËÉ@ØÀ©É SÉ | j@ØcÉÌ j@ØBS aXëwɯºfs» ASÀÝ AcZFÉ© À@ØÉÀSÉ @ØAcÌ ~S¨KÀÊ Þ¨ÀÌÉ ~ÉÀcÉU©ÉÀcÉU AUZÀaS | A©AS öÀUS ~ɦ¦É BwÀ©Ì A@Øec°A^ä ~AT©Ég À®S | ©ÉJÌ °¨Av @ØAc©É Ô~É@ØÉÀr ®^ÎFÉÕ jce ÔAgA«Õ @ØAc©ÉÕÌ 8T cÀK»Ì 2Ý ®eZFÉÝ ÀcÀÌÉÝ | ~AT©Ég À®S AcKÀÝ gcÀ©ÉK °« Ô~Év °r@ØÕ (1988)-j AUÀZÀaS, ÔAi@Ø À@ØÉS ®fTÉÀÌZÉ ÞÉÌ öÀU ÞþA©gÉ AwÀÝ ÞÉwUÉATÌ çÞ ÀSÝ À®vÉ cUÉ r½ | ~AT©Ég AaU À®q ®fTÉÀÌZÉÌ ´ÞÀÌ ~cAmÏ© (Þp 78) | ÌÉoÉÞþ®É° æóäR ÔmvFÉAUSÀ@Ø TÉ cAUÝÉ À¦À@Ø AaU sÉÌÉÕ ~ËcÉ Ôjq ®c öFÉÐ ÀwþÀS¦wH/ ~É®ÀU À©É s¨c©fÌ mäSÕ ÞþgpA© ~AcmëÌHfÝ ÞCüA½Ì ®þÄÉ ~AT©Ég À®S AcKÀÝ j@ØÉAo@Ø BÉÝwÉÝ AUÀZÀaS | A©AS Ô~ÉTÉÀ°Ì s¨c@ØÉÀUÌ ~ɦ¦É : IÉJA@Ø °r»SÕ (À°r 9B¨UÉq 1988)-j ~AT©Ég À®S Þþ®ÀÊ BÉASÀÝÀaS Ô... qASq À®q cFA½ AsAS c¨XoÀ°c c®¨Ì Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT A°À@ØÌ À@ØÉS j@Ø ®eZFÉÝ "¦ÉqSÉAT@Ø" @ØAc©É aÉAÞÀÝ ©ÉJÀ@Ø ZÉAS@ØvÉ AcÞÉÀ@Ø À¬ØÀUAaÀUS | @ØÉÌH À®q "¦ÉqSÉAT@Ø" @ØAc©ÉæÀUÉ AaÀUÉ joÉÌ-RoÉÌ ÀËÀ@Ø BÀ¦ÛÉ @ØÌÉ j@Ø j@Ø UÉqÀSÌ ~®eU£ð ®TAÄÕ (Þp 25-26)| ~É®ÀU @ØAc©É °¨AvÌ SÉT Ag^ð AaÀUÉ, À®@ØËÉ ~ÉÀwq cUÉ öÀÝÀa | ÞÉiÀ@ØÌ À@ØM©köU AScpA«Ì BSF ~ÉTÌÉ jæAU ´Xop© @ØÌUÉT :

~É@ØÉÀr ®^ÎFÉ
(®TÌ À®S-À@Ø)
jZS cÉ©É® SÀ¦Û À@ØJÀOÉÌ AccÀÌ,
rkSFÉ@ØÉÀr ZÉAc ZÉÝ P®SFTÝ cÉUÀ@ØÌ °U--
Àsq ®c cÉUÀ@ØÌÉ Tp©F¨Ì T©S AcXªÉS |
cÉAUöÉJ® BÀ¦ÛÉ @ØÀÌ ÌAöÝÉÀa wgfÌ ´°FÉS ||

          - ÞÉZfÌÉ @ØZS OÀU ÀwÀa
ÀUZÉÞ¦ÛÉ ®c ÀrK @ØÕÀÌ
          ~É°ÉÌ BÉöÉB ©Éq @ØÉU ;
cFÉÞÉÌfÌÉ °Ì @ØÀÌ rkSF ÀQØÀ© AwÀÝ |
©c¨R °ÝÉÌ @ØËÉ À©ÉÀU SÉÀ@ØÉ ©ÉÌÉ
~°prF °ÉÀSÌ Àr© À®þÉÀ©
gÀÌ À©ÉÀU Þè A°SæAU |
öÝ© sZS À@Ø´ TÀÌ ÀwÀa ZFÉA© gÉÀUÉÀcÀ® -
rkSF, Z¨Sf, ÇH ~ÉÌ TÉ©pÀmðö A°ÀÝ wÀ¦ÛÀa ~É@ØÉr j@Ø ;
~ËcÉ cÉ©É® j@Ø - ÞþÉ®ÉÀ°Ì T©S cÉ©É® |
... ... ...Tp© TÉÀi OÀÌ Þf© WÉ® |

AgA«
(oFÉSOÉJ°-À@Ø)
~É@ØÉÀrÌ À@ØÉHæÀUÉ Àg° @ØÀÌ
~®öF ~ÉEOs» I¦Û
nØÀT jÀ® öU ´ÞAmÏ© |
~ÉAT ©Éq ÀOÉÀZ À°ÀZ - ®^ÎFÉÌ T©S -
          cÀvÌ ~ÉJoÉÀÌ öÀÝ AO©

BÉSÉUÉT ÀTMÌfÌ öÉJA¦ÛÀ@Ø :
          "jq®c cÉ©ÉÀ®Ì ÀoÉJÝÉ
WkAH» ÌÀO ASÀÝ ÀTW ~ÉÌ s© @ØÉÀ@ØÌ ÍÌÀ®
(-ToFÉÀíÌ °fóä ®ksF» ÀsS -)
ÀrÀK sA° sÉÝ ©c¨ À¬ØJÀ® ?"

ASd«Ì öÀÝ ÀwU ÞþrÉ^ä ÞþA©gÉ | @ØHÉ»v@Ø-©fÀÌ
To¨cþ©T°T« Þ¨µ Þ¨µ gþTÌÀ@Ø AWÀÌ
æµÌH mäNo öÀÝ jU | AcArÄ Þþɮɰ
UfS öÀÝ ÀwU ÞÉA@ØmÏÉÀS | ®T¨À°þÌ èA½Ì ArZÌ
ÀSÀT jU åýÉ^ä Aa^ð ~ÉrÉöfS ÀTMS ~c®É° |

c¨XoÀ°c c®¨ R ~ATÝ OnØc©»f (1955)

Þþ®Ê© ©p©fÝ cÀK»Ì (PcrÉZ 1345) Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ®TÉÀUÉOSÉ ®eZFÉAvÌ ´À\UZ @ØÌÀ© öÝ | jAvÀ@Ø cUÉ sÉÝ ~Éo¨AS@Ø cÉCUÉ @ØAc©ÉÌ qmäÉöÉÌ | À®q ®ÀÊ jAv ~Éo¨AS@Ø @ØAc©É ~ÉÀ^°ÉUÀSÌ SÉSÉT¨AZ©ÉÌ A°À@ØR °pAÄ ~É@ØK»H @ØÀÌ | Ìcf^°þSÉË ÀËÀ@Ø ®TÌ À®S Þs»^ä À®s¨ÀwÌ ÞþoÉS @ØAc jce ®TÉÀUÉOÀ@ØÌ @ØÉcFAO^äÉ Acop© ~ÉÀa jq ®eZFÉAvÀ© | SfÀO ®kAOÞnAv ´Xop© öÀUÉ :

Ìcf^°þSÉË iÉ@بÌ	®ÉAöÀ©FÌ mªçÞ	1
BfcSÉS^° °Ér
@ØAc©ÉÌ @ØËÉ
8
~AB© °«	cÉeUÉ ATÀUÌ °¨çö ©LLª	18
®¨of^°þSÉË °«	mªw©	26
®TÌ À®S	cÉeUÉ @ØAc©É	30
~Éc¨ ®Ýf° ~Éqݨc	@ØÉÀcFÌ Acóýc R AcóýÀcÌ @ØÉcF	39
c¨XoÀ°c c®¨	@ØAc R ©ÉÌ ®TÉB	48
AcG¨ À°	®²ÞÉ°@Ø ®TfÀÞ	60
UfUÉTÝ ÌÉÝ	~Éo¨AS@Ø cÉeUÉ @ØAc©É	63
öTA¬Øþ öÉ´®	@ØAc©ÉÝ ~S¨cÉ°	65
ñTÉÝkS @ØAcÌ	@ØAc©É R ~S¨cÉ°	71
®²ÞÉ°@Ø	Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞÉi@ØÀ°Ì ÞþA©

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ Þ¨ÌÀSÉ ®eZFÉæAU WÉJvÀU ®²ÞÉ°@ØfÝ Í°És» ÀsTS T¨£o @ØÀÌ, À©TAS j-@ØËÉvÉ c¨IÀ© ~®¨AcoÉ öÝ SÉ Às jÌ ÞAÌOÉU@Ø j@ØÉ jce j@Ø@Ø | ®¨gÉK T¨ÀZÉÞÉoFÉÀÝÌ gÉKÉÝ "Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉ jce Ô@ØAc©ÉgcÀSÌ ~ɦ¦ÉÕ - j-°¨ÀvÉÌ AaU ÞpË@Ø ®«É | Ô@ØAc©ÉÕ AaU j@ØBÀSÌq öÉ©-oÌÉ - c¨XoÀ°c c®¨Ì | ©ÉÀ© ~ÀSÀ@ØÌ ®öÀsÉw ËÉ@ØÀUR ~ÉÌ-@ØÉÀÌÉ ömäÀQØÞ wþÉöF öÀ©É SÉ |" ("rÉÞgþÄ À°cArr¨", Ô@ØU@ØÉ©É c¨XoÀ°c c®¨ ®eZFÉ 1968Õ, ~A©AË ®²ÞÉ°@Ø ~dH@بTÉÌ ®Ì@ØÉÌ SÀÌr æö, Þp 26)|

jZÉÀS j@ØvÉ À@ØM©köU TÀS BÉÀw | c¨XoÀ°c c®¨Ì æHwþÉAö©É ~®ÉoÉÌH jce À®BSF BÉSÀ© qÀha @ØÀÌ A©AS A@Ø @ØZSR ~S¨ÀÌÉo @ØÀÌAaÀUS TÉAS@Ø cÀ^°ÉÞÉoFÉÝÀ@Ø @ØAc©ÉÌ BSF ~ËcÉ BfcSÉS^°À@Ø ÔPcrÉZfÕÌ BSF w\Þ A@ØecÉ ´ÞSFÉ® ? ®¨of^°þSÉÀËÌ ~®TÉóä Ô´ÞSFÉÀ®Ì ´ÞnØTAH@ØÉÕ Þþ@ØÉAr© öÝ ÔPcrÉZfÕÀ© | c¨XoÀ°ÀcÌ ´l®Éö ÀÞÀU BfcSÉS^°Ì w\Þ-´ÞSFÉ®æAU öÝÀ©É ©ÉJÌ BfcS@ØÉÀUq Þþ@ØÉAr© öÕÀ©É | ~crF jZS j ASÀÝ B\ÞSÉ-@Ø\ÞSÉ ASÌË»@Ø |

A@ا ©c¨, Às-À@ØÉÀSÉ P°ÀcÌ ¬ØÀUq ÀöÉ@Ø, Às-À@ØÉÀSÉ ÀUÉÀ@ØÌ öÉÀ© j@ØAv ZÉJAv @ØAc©ÉR sA° ÀcAÌÀÝ ËÉÀ@Ø À©É À®AvR ÌQØHÀsÉwF, ~ÉÌ j-Ì@ØT ~É@ØAmë@Ø ST¨SÉ ~ÉÀÌÉ ~ÀS@Ø À°ÀZAa ~ÉAT - Ô@ØAc©ÉÕÝ jce ~SFÉSF ÞAn@ØÉÀ©R | ~ÀS@ØcÉÌ ÀgÀcAa, jq ®c öÉÌÉÀSÉ a¦ÛÉÀSÉ @ØAc©É ASÀÝ j@ØAv ®e@ØUSwþ^Ï ÞþHÝS @ØÌÀcÉ - A@ا ~ÉTÉÌ ~ÉÀÌÉ ~ÀS@Ø @Ø\ÞSÉÌ TÀ©É jAvR AOÌ@ØÉU rkÀSF I¨ÀU ÌqÀUÉ |

(~É @Ø, Þp 17)

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉ Þþ®ÀÊ ~ÉTÌÉ À@ØcU Þkc» ÀËÀ@Øq AcZFÉ© ~ËcÉ Ô@ØAc©ÉÕ sÉJÀ°Ì AcZFÉ© @ØÀÌÀa, ©ÉJÀ°Ì @ØËÉq ~ÉÀUÉOSÉ @ØAÌ | A@ا jTS cñ @ØAc ~ÉÀaS sÉJÌÉ Ô@ØAc©ÉÕÝ j@ØcÉÌq TÉn AUÀZÀaS ~ËO ÞÌc©f»@ØÉÀU @ØAcçÀÞ ÞþA®Xo öÀÝÀaS | ~ÉcÉÌ À@Ø´ À@Ø´ ~ÉÀaS @ØAc©ÉÌ BwÀ© SÉ öÀUR ~SF ÀQØÀn @ØfA©»TÉS | ~ÉÌ Àcr A@Øa¨ @ØAc öÉAÌÀÝ ÀwÀaS | jJÀ°Ì AcKÀÝ c¨XoÀ°c c®¨Ì AcÀrK À@ØM©köU AaÀUÉ - RÞÀÌÌ ´XopA© ©ÉÌ ÞþTÉH | jq ÀËÀT sÉRÝÉ ~ËcÉ U¨óä @ØAcÀ°Ì AcKÀÝ A@Øa¨ cUÉÌ ~ÉÀw ~ÉÀÌÉ @ØÀÝ@ØAv ©ÀËFÌ ÞþA© ÞÉiÀ@ØÌ °pAÄ ~É@ØK»H @ØÌÀ© OÉq | ~ÉArÂS 1342 ÀËÀ@Ø POn 1367 cÊÉN° Þs»^ä jq ÞJAOr caÀÌÌ A@Øa¨ ÀcAr ®TÀÝ Ô@ØAc©ÉÕÌ cÉeUÉ ÀUZÀ@ØÌ ®eZFÉ A©SÀrÉ ÞJÝ©ÉA\Ur BÀSÌ TÀ©É | ©ÉÌ TÀoF TAöUÉ @ØAc-®TÉÀUÉO@Ø öÀcS A©AÌrBS | ~crF jq ©ÉAU@ØÉ Þþ©ÉÌ@Ø öÀ© ÞÉÀÌ | À@ØSSÉ, ~ÉBÀ@ØÌ ÞÉiÀ@ØÌ ~BÉSÉ ÀSq Às rÌl@بTÉÌ T¨ÀZÉÞÉoFÉÀÝÌ Ô@ØAc©ÉÕÝ ~ÉAcgÉ»c SAT©É T¨ÀZÉÞÉoFÉÝ SÉÀT | ~S¨çÞgÉÀc c¨XoÀ°c c®¨ ©ÉJÌ ÀrK mëpA©OÉÌÀH ®¨Amë©É ®Ì@ØÉÀÌÌ w°F @ØAc©ÉÌ @ØËÉ ´À\UZ @ØÀÌÀaS jce À®q ®ÀÊ T^äcF @ØÀÌÀaS Às, jAv À@ØÉÀSÉ Þ¨dÀKÌ aXëSÉT, ©Àc SÉTAv ÀrK Þs»^ä TÀS @ØÀÌ ´iÀ© ÞÉÀÌSAS | sÉq ÀöÉ@Ø, Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT TAöUÉ @ØAc ÞþA©gÉ c®¨ - ÀÞMK 1343-j ©ÉJÌ °¨Av @ØAc©É, ÔÞAÌÀha°Õ jce ÔAcÌöÕ Þþ@ØÉAr© öÝ | jZÉÀS cUÉ ÀsÀ© ÞÉÀÌ Às, c¨XoÀ°c c®¨Ì ®ÀÊ ÞAÌOÀÝÌ ~ÉÀwq ÔÞþwA©Õ ÞAn@ØÉÌ ÀrK cÀK» ÞþA©gÉ c®¨ j@ØAv @ØAc©É ÞÉAiÀÝAaÀUS | c¨XoÀ°c c®¨ ©ÉJÀ@Ø BÉSÉS Às, ÔÀUZÉAv ©ÉJÌ TS:Þk© öÀÝÀa, cUÉ sÉÝ gÉÀUÉq ÀUÀwÀa, ©Àc °¨:ÀZÌ AcKÝ jq Às, ©É @ØÉwB ~ÉÌ ÀcdÀc SÉ | @ØAc©ÉAv ~SFn À@ØÉËÉR Þþ@ØÉAr© öÀU À® Z¨Ar öÀc | ~ÉAT ~S¨TA© @ØÌÀU À® ASÀBq À@ØÉËÉR ÞÉAiÀÝ A°À© ÞÉÀÌÕ | (À°r ®ÉAö©F ®eZFÉ 1382)

Ô@ØAc©ÉÕÝ aÉÞÉ Þþ®ÀÊ ÞþA©gÉ c®¨ BÉASÀÝÀaS Às A©AS ASÀBq ®²ÞÉ°À@ØÌ AcÀcOSÉÌ BSF ©ÉJÌ ~ÚÉÀ© ©ÉJÌ ¬ØÉqÀU ÀÌÀZ À°S | @ØÉaÉ@ØÉAa ®TÀÝ ¦ÉÀ@Ø aÉÝÉ À°cfÌ @ØAc©É ~ÉÀ® | Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ÞþËT caÀÌ À@ØÉÀSÉ TAöUÉ @ØAc ÀSq cÀU °¨q-j@ØBS ~AgÀsÉw @ØÀÌAaÀUS |

Ô@ØAc©ÉÕÝ j@ØcÉÌq AUÀZÀaS jÌ@ØT @ØAc öÀcS j@ØÀrÉ BS | jq °fW» SÉÀTÌ ©ÉAU@ØÉÝ ~ÉÀaS ~c^äf ®ÉSFÉU ~dS gÁÉOÉs» ~ÀrÉ@Ø ATn ~®fT ÌÉÝ ~TU ÀöÉT ~ÉÀSÉÝÉÌ ÞÉrÉ ~ÉU TÉöT¨° ~ÉUÉ´³fS ~ÉU ~ÉBÉ° ~Éö®ÉS öÉAcc qA^°ÌÉ À°cf ÀOMo¨ÌÉSf @ØÉBf SBdU q®UÉT @ØÉA^äO^°þ ÀWÉK AO« ÀWÉK SpÀÞ^°þ gÁÉOÉs» ÞþHc@بTÉÌ T¨ÀZÉÞÉoFÉÝ ÞþHc ÌÉÝ ÞþÀcÉo ÀWÉK Þþg¨ æöiÉ@Ø¨Ì©É ¬ØAHgkKH ~ÉOÉs» cv@ØpG À° cdH À°c (SfÀÌ^°þSÉË OnØc©f») AcgkA© ÀOMo¨Ìf AcÌÉT T¨ÀZÉÞÉoFÉÝ TÉS®f °Éræóä PTÀnÝf À°cf sÀrÉ°ÉBfcS gÁÉOÉs» ÌÉT c®¨ ÌÉÀT^°þ À°rT¨ZF rà ÀWÉK ®ÉSÉ´U ö@Ø A®ÀXorÂÌ À®S ®¨rfU@بTÉÌ æóä mªÀ°r̵S °« öfÌÉUÉU °Éræóä | cUÉ cÉñUF, jJÀ°Ì ®cÉq @ØAc SS ~ËcÉ À®q ~ÀË» @ØAc©ÉÌ OOÉ» @ØÀÌSAS, A@ا ~SF ÀQØÀn AcArÄ |

~TU ÀöÉT Às Ô@ØAc©ÉÕÝ j@ØcÉÌ @ØAc©É AUÀZAaÀUS À®@ØËÉ c¨XoÀ°c c®¨ Ô~ÉTÉÌ ÀsMcSÕ-j ´À\UZ @ØÀÌÀaS | A@ا Þþg¨ æöiÉ@ب̩ÉÌ ÀrÉ@Ø®ecÉÀ° jq ©ËFAv ~S¨hOÉAÌ© | SfÀÌ^°þSÉË OnØc©f»Ì cdH À°-À© çÞÉ^äÀÌÌ ©ËF ÞÉRÝÉ sÉÀc ÞþgÉ©@بTÉÌ °É®-jÌ ÞkÀcÉ»½ wþÀ^Ï | ÞÀÌ ~crF SfÀÌ^°þSÉË mªSÉÀTR j@ØcÉÌ jq ÞAn@ØÉÝ @ØAc©É AUÀZAaÀUS |

jÌ@ØT ~SF @ØAcÀ°Ì AcKÀÝ ~ÉÀUÉOSÉ @ØÌÉÌ ~ÉÀw ~ÉÀÌ@ØAv ©ÀËFÌ ÞþA© ÞÉiÀ@ØÌ °pAÄ ~É@ØK»H @ØÌÀ© OÉq | Ô@ØAc©ÉÕÌ °¨BS ÀUZ@Ø cÉeUÉÀ°ÀrÌ T¨A½ s¨ÀXo rAö° öÀÝAaÀUS | gÉKÉ©ÉALLª@Ø ÞþÉcA^Î@Ø ÀTɬØÉB¨U öÉÝ°ÉÌ [ÀOMo¨Ìf : 1926-71 AZþ] j@ØcÉÌq Ô@ØAc©ÉÕÝ AUÀZAaÀUS | ©Àc @ØAc©É SÝ, c¨XoÀ°c c®¨Ì a^° AcKÀÝ Ac©À@Ø» ~erwþöH @ØÀÌAaÀUS 1353-Ì ~ÉArÂS ®eZFÉÝ | @ØAc-ÍÞSFÉA®@Ø-ÞþÉcA^Î@Ø ~ÉÀSÉÝÉÌ ÞÉrÉ (1928-71 AZþ) R T¨A½s¨ÀXo ASö© öS | ÔS°f AS:ÀrAK© öÀUÕ (1370)-Ì @ØAc ~ÉÀSÉÝÉÌ ÞÉrÉÌ ÔÞË OÀU Às ÀUÉ@ØvÉÕ Þþ@ØÉAr© öÝ Ô@ØAc©ÉÕÌ ÀÞMK 1364-Ì ®eZFÉÝ

cFmä öÀÝ ÞË OÀU Às ÀUÉ@ØvÉ ~ÉAT ©ÉÀ@Ø AOAS |
öÉÀv, TÉS¨ÀKÌ AgÀ¦Û, ÞÉÀvÌ @ØÉÌcÉÀÌ wÀµ, ©ÉÀ@Ø ÞþA©A°Sq
À°ZÉ sÉÀc S£ðÞÀ° - AcA¦ÛÌ v¨@ØÀÌÉ ÀOÀÞ ÀiÉJÀv,
PSr cFc®ÉÀÝ A@Øa¨ Þþ®^ð©É öÝÀ©É cÉ BÀTÀa UUÉÀv |
B¨ÀvÀa mäÉc@Ø cö¨, ASAKXo ÞɦÛÉÝ ~ÉSÉÀwÉSÉ,
TplÞÉÀn À¬ØSÉAÝ© mªÀ°rf ÞÉSfÝ ~ÉÀS ~SF ®¯ºÉcSÉ
BfcÀSÌ AS©F ÌÉÀ© ; ~ÉÌ ©ÉÌ ÀOÉÀZÌ ÞÉ©ÉÝ
@ØÉAUTÉ-~É\ÞSÉ ~ÉJ@ØÉ ÌÉ©-BÉwÉ ®¨ÀZÌ ÀaÉJRÝÉÝ |

jq ÞþgÉÀ©Ì ÀÌMÀ°þ ÞÀË-OUÉ Ù Às ÞAË@Ø -
AS©É^ä SwHF, ~ÉÀa ÞpAËcfÌ j@ØÀ@ØÉÀH ~ZFÉ© ~ÀOSÉ,
BfcÀS À® ÞpAËcfÀ@Ø, TÉS¨ÀKÌ ®gF©ÉÀ@Ø A@Øa¨q À°Àc SÉ |
~BÉSÉ À°´ÀU ÀsS Þþ°fÞ À® BÂUÀc QØAH@Ø,
j@ØA°S ASÀg sÉÀc | ©c¨ jq ®pAÄÌ ®fTÉÝ
©ÉÌ rkSF mÏÉSv¨@ب gÕÀÌ A°À© ~Ac@ØU ©ÉÌ TÀ©É ~SF À@Ø´ SÉq |

1352 ®ÉÀUÌ ÀÞMK ®eZFÉÝ ~c^äf ®ÉSFÉÀUÌ Ô®¡ÉÌfÕ T¨A°þ© öÝ, sÉÌ ÞþËT A©S UÉqS öÀUÉ Ôj ÞÀË èo¨ ~^Î@ØÉÌ R ÞÀË èo¨ gÝ/ Àö ÞË, ©c¨ @ØAiS A@ØSÉÌÉÝ/ Y°Ý ÌÉAZ, TÌÀH @ØAÌ BÝ |Õ jq Þþ®ÀÊ ~c^äf ®ÉSFÉU ~ÉTÉÀ@Ø cÀUÀaS :

c¨XoÀ°c c®¨Ì Ô@ØAc©ÉÕÌ ®ÀÊ ÞAÌOÝ AaU ~ÉÀw ÀËÀ@Øq | A@ا ©ÉR ÀUZÉÌ À©TS À@ØÉÀSÉ ©ÉAw° ÀcÉo @ØAÌAS, ÀcÉoöÝ jq @ØÉÌÀH Às @ØAc©É-ÀwɤfÀ@Ø ~ÌÉBPSA©@Ø jce "AcèXo" @ØÉcFÞ^Ïf cÀU TÀS öÀ©É | c¨XoÀ°c c®¨Ì ®ÀÊ ÞAÌAO© öcÉÌ ÞÌ @ØAc©É ÀUZÉÌ ~ÉT^¢H ÀÞÀÝR ´l®Éö ÀcÉo @ØAÌAS, @ØAc©É AUZÀUq ©É aÉÞÉ öÀ© ÞÉÌ© ~SFn | @ØAc©É-À© ~ÉTÉÌ TÉn j@ØAv @ØAc©É ÀcAÌÀÝAaU, ©ÉR Às ÞÉAiÀÝAaUÉT c¨XoÀ°c c®¨Ì AcÀrK ~S¨ÀÌÉÀo |

~ÀrÉ@Ø ATn Às j@Ø°É @ØAcR AaÀUS, À®@ØËÉ ~ÉB ~ÀSÀ@Ø g¨ÀU ÀwÀaS | Ô@ØAc©ÉÕÌ ~ÉArÂS, 1354-Ì ®eZFÉÝ Þþ@ØÉAr© öÝ ©ÉJÌ Ô©¨AT ÀTÉÌ ®c»SÉr/ ~A£ðÌ ~QØÀÌ/ jq @ØËÉ AUÀZ sÉÝ wþfÀyTÌ cÉ©É® !Õ ~ÉTÉÌ À@ØM©köÀUÌ ´«ÀÌ ~ÀrÉ@Ø ATn ~ÉTÉÀ@Ø AUAZ©gÉÀc BÉASÀÝÀaS :

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÝq èo¨ SÝ, ®ÉoÉÌHgÉÀc ~ÉAT @ØÉcFOOÉ» ÀËÀ@Ø ASÀBÀ@Ø AcÌ© @ØÀÌAaUÉT | ~ÉTÉÌ @ØAc©ÉÌ ÞþoÉS - jce ®¯ºc© j@ØTÉn - æHwþÉöf AaÀUS ~dH@بTÉÌ ®Ì@ØÉÌ | c¨XoÀ°c cÌÉcÌq cUÀ©S ~ÉTÉÌ @ØAc©É TÀå®É ÀaÀ¦Û w°FOOÉ» @ØÌÉ ´AO© | ~A© oþ¨c @ØËÉq cUÀ©S |

A®ÀXorÂÌ À®ÀSÌ Ô~S¨ÌHSÕ @ØAc©ÉAvÌ Þþ@ØÉr@ØÉU ~ÉArÂS, 1352 | jÌ ÞþËT mäc@Ø öÀUÉ : Ô~ÉÌ © A@Øa¨q SÝ,/ BÉ°¨@ØÌf ÌÀCÌ ~É@ØÉÀr;/ mëÌÀHÌ ®ÉÝÉíÀcUÉÝ,/ QØÀH@Ø ®¨ÀÌÌ ÀÌr gÉÀ® |Õ

jq @ØAc©ÉÌ ©p©fÝ, mäcÀ@ØÌ ÀrK °¨Av ÞCA½ öÀUÉ ÔBfcÀSÌ ÞþZÌ ÀÌɳ¨ÀÌ/ SfUÉg mªÞS ÞÀ¦Û S¨ÀÝ |Õ A®ÀXorÂÌ À®S ÔSfAUTÕ AUÀZAaÀUS, c¨XoÀ°c c®¨ rN°Av cñ cFcY© jq @ØÉÌÀH jAvÀ@Ø c°ÀU ÔSfUÉgÕ @ØÌÀ© cÀUS | A®ÀXorÂÌ Z¨Ar TÀSq ÌÉAB öS | À@ØSSÉ, ©ÉJÌ oÉÌHÉ Ôc¨XoÀ°ccÉc¨ Ai@Ø ~ÉTÉÌ TÀSÌ @ØËÉAvÌ ´Þs¨½ ~Éo¨AS@Ø©T rN°q s¨AwÀÝ A°ÀÝ ~ÉTÉÀ@Ø oSF @ØÀÌÀaS |Õ Ô@ØAc©ÉÕÝ ~ÉÌ SÉ ÀUZÉÌ @ØÉÌH À@ØÉÀSÉ TÉS-~AgTÉS SÝ, Ô~ÌAHÕ ÞAn@ØÉÌ ®ÀÊ AcÀrKgÉÀc BA¦ÛÀÝ Þ¦ÛÉ |

rà ÀWÉK j@ØcÉÌq TÉn Ô@ØAc©ÉÕÝ AUÀZAaÀUS | Þ¡°r cÀK»Ì AXª©fÝ ®eZFÉÝ (POn 1356) T¨A°þ© @ØAc©ÉAvÌ SÉT ÔÞÉÀËÝÕ | ~ÉTÉÌ ÞþÀrðÌ ´«ÀÌ ÀUZÉ °fW» ÞÀnÌ ~erAcÀrK jZÉÀS ´Xop© öÀUÉ :

Ô... wÌÀTÌ a¨AvÀ© Z¦ÛwÞ¨ÀÌ ~ÉAa sZS, c^ΨÀ°Ì AOAiÀ© ZcÌ BÉSUÉT "@ØAc©É"Ý ~ÉTÉÌ ÀUZÉ ÀcAÌÀÝÀa | ~AcrÂÉ®F jq TsÉ»°ÉÝ ~Éóý¨© öÀÝ ®ÀÊ ®ÀÊ ÀvþÀS ´iUÉT, @ØU@ØÉ©ÉÝ jÀ®q À°M¦ÛUÉT ÞÉA©ÌÉÀT | ÀrÉgTÉS "@ØAc©É"Ì öU¨° TUÉÀvÌ RÞÌ ~SF ®c @ØAcÌ ®ÀÊ ~ÉTÉÌR SÉT T¨A°þ© À°ÀZ ÞþÉÝ TkAa»© öcÉÌ °rÉ - ©ÉÌÞÌ aÉÞÉ öÌÀ¬Ø ASÀBÌ ÀUZÉAvÀ@Ø À°ZÀ© AwÀÝq OT@Ø UÉwU, jce ®Tmä ~ÉöýÉ° ASÀTÀK O¨À@Ø ÀwU | À@ØSSÉ, ÀUZÉAv ÞÀ¦Û TÀS öÀUÉ ÀsS ~SF @ØÉÀÌÉ ÀUZÉ, ~ÉTÉÌ SÝ | ÀaÉÁ À®q @ØAc©ÉAv jZÀSÉ ~ÉTÉÌ TÀS ~ÉÀa; Ai@Ø OA\Ur caÌ ÞÀÌR | AaU :

jTSR-Às A°S AaU SÉ ©É SÝ
sZS À©ÉTÉÌ OUÀS À°ÀZAa
Ac°F¨ÀXªwf aUSÉ |
jTSR AwÀÝÀa ®TÝ, sZS
~gþeAUö °¯º À©ÉTÉÌ
aA¦ÛÀÝÀa AcrÂTÝ |
BÉAS SÉ jZSR À®q®c ÀZUÉ
À©TüAS @ØÀÌÉ A@Ø @ØÀÌÉ SÉ
s© cÀ® gÉAc, èo¨ TÀS ÞÀ¦Û
À©ÉTÉÌ ÀOÉÀZÌ @ØdHÉ |

©p©fÝ UÉqÀS j@ØAv rN° ~ÉÌ Þ¡T-K¤ UÉqS Þ¨ÀÌÉvÉq ÞÉUÀv A°ÀÝ c¨XoÀ°c Ô@ØAc©ÉÕÝ ÀaÀÞAaÀUS ~SF ÔÞÉÀËÝÕ, ~ÉÌ ©ÉÀ© ~ÉTÉÌ ~wÉo ~ÞTÉÀSÌ ÀcÉo öÀUÉ | öfÀÌÀSÌ @ØÉÀa c¨XoÀ°c sZS èÀSAaÀUS Às ~ÉAT QبNo öÀÝAa, A©AS SÉ A@Ø ~ÉÀÌÉ j@ØcÉÌ AcAmë© öS jce cÀUS - @ØAc©ÉvÉ A@Ø jÀ© gÉÀUÉq öÝAS ? ´«ÀÌ, öfÀÌSÀ@Ø ~ÉAT BÉSÉq, ÔöÀ© ÞÉÀÌ gÉÀUÉ, A@ا RvÉ À©É ~ÉTÉÌ @ØËÉ SÝ, ~ÉTÉÌ @ØAc©É SÝ !Õ

... jce, jq ~AgTÉS, Ô@ØAc©ÉÕÀ© AUAZRAS ~ÉÌ À@ØÉÀSÉA°S, c¨XoÀ°ÀcÌ ®ÀÊ À°ZÉR @ØAÌAS ÞþÉÝ cÉÀÌÉ caÌ |...

~ÉB ~crF c¨IÀ© ÞÉAÌ Às ~ÉTÉÌ ~AgTÉSvÉ AaU TkÀbÛÌ T©S, S©¨S ÀUZÀ@ØÌ ÀUZÉÝ j@Øv¨-~Éov¨ @ØUT OÉUÉÀSÉÝ À@ØÉS À°ÉK À©É ÀSq-q, cÌe ®ÀO©S AcÀc@ØcÉS ®²ÞÉ°À@ØÌ À®vÉ ~crF@ØÌHfÝ | c¨XoÀ°c Às Rq @ØAc©ÉAvÌ gÉÀUÉq ÀOÀÝAaÀUS ©ÉÀ© À©É À@ØÉÀSÉ ®À^°ö ÀSq | öÝÀ©É ©É¦ÛÉñÀ¦ÛÉÝ (À@ØSSÉ, TÉÀO» À°RÝÉ @ØAc©ÉAv ÀT TÉÀ®q ÀcAÌÀÝ AwÀÝAaU) ©dHAvÀ@Ø ®ÉTÀS À¦À@Ø ~ÉÌ cUÀ© ÞÉÀÌSAS ®eÀrÉoÀSÌ ÞþmäÉc, À®v¨@ب öÀU A@Øa¨q cUcÉÌ ËÉ@Ø© SÉ |

Ô@ØAc©ÉÕÝ Às ~ÉÌ AUAZAS, j ASÀÝ ~crF ~ÉTÉÌ Ac^°¨TÉn ~ÉÀQØÞ öÝAS @ØZÀSÉ | A@ا ~ÉBR Þs»^ä ~ÉÀQØÞ öÝ jq ÀgÀc Às, ASÀcÉ»ÀoÌ TÀ©É c¨XoÀ°ÀcÌ ®ÉA^ðoF ÀËÀ@Ø ~@ØÉÌÀH ASÀBÀ@Ø cA¡© @ØÀÌAa |Õ

rà ÀWÉK Ai@Øq AUÀZÀaS - ©É¦ÛÉñÀ¦ÛÉÀ© c¨XoÀ°c c®¨ aÉÞÉÌ ~ÉÀw ®eÀrÉAo© ÞÉi AcKÀÝ @ØAcÀ@Ø BÉSÉSAS | À@ØSSÉ, j-AcKÀÝ Às @ØÝBS @ØAcÌ ®ÀÊ @ØËÉ cÀUAa cÉ mëpA©OÉÌH ÞÀ¦ÛAa, ÞþÀ©FÀ@ØÌ ~AgÚ©É rà ÀWÉK ÀËÀ@Ø Ag^ð | j-AcKÀÝ ®¨SfU wÀÊÉÞÉoFÉÝ jce ~ÀUÉ@Ø̵S °ÉræóäÌ AccÌH ÞþgÉ©@بTÉÌ °É®-jÌ ÞkÀcÉ»½ wþÀ^Ï ´Xop© öÀÝÀa | ~ÀUÉ@Ø̵SÀ@Ø c¨XoÀ°c c®¨ j@ØcÉÌ j@ØAv rN° c°UÉÀ© cÀUAaÀUS | A@ا Ô©ÉdÀHFÌ ´³fÞSÉÝÕ A©AS ÌÉAB öSAS | ®¨SfU wÀÊÉÞÉoFÉÝ Ô30Àr SÀg²cÌ : @ØAc©ÉgcS cÉAK»@Øf 2ÕÀ© "v¨@ØÀÌÉ v¨@ØÀÌÉ mëpA©" Þþ®ÀÊ AUÀZÀaS : Ô~ÉTÉÌ ÞÉiÉÀSÉ ©p©fÝ @ØAc©ÉAv c¨XoÀ°c c®¨ À¬ØÌ© ÞÉAiÀÝ A@Øa¨ ®eÀrÉoÀSÌ ´ÞÀ°r A°ÀÝAaÀUS | @Ø©vÉ @Øf ®eÀrÉAo© @ØÀÌAaU¨T TÀS ÀSq | ©Àc Þ¨S:ÀÞþAÌ© öcÉÌ ÞÌ "AccpA©" SÉÀTÌ À®q @ØAc©ÉAv (sÉÌ ÞþËT À°¦Û UÉqS, Ô´ASÀr AcocÉ ÀTÀÝ @ØÉÝÀåýÀr ´SA©AÌÀr jÀ®/ wg»c©f öÀUÉ...Õ| @ØAc©É ÞAn@ØÉÝ T¨A°þ© öcÉÌ ÞÌ ~ÉTÉÌ ZÉAS@ØvÉ c°SÉT öÀÝAaU jce ÞAÌAO© TöÀU A@Øa¨vÉ AS^°ÉT^° èSÀ© öÀÝAaU cÀU ~ÉAT Àcr ´l¬Ø¨\U ÀcÉo @ØÀÌAaU¨TÕ (Þp 55-56)|

~\Þ cÀÝÀ®Ì ~ößÉÀÌÌ @ØËÉ ~ÉS^° cÉwOfR AUÀZÀaS ©ÉJÌ Ôc¨.c.Õ (30Àr SÀg²cÌ : @ØAc©ÉgcS cÉAK»@Øf 3Õ, 1989) ÌOSÉÝ | rþf SÀÌr æö AOAi TÉ̬Øl ~ÉS^° cÉwOfÀ@Ø ®²ÞÉ°@Ø c¨XoÀ°c c®¨Ì °¨Av rN° AcKÀÝ ~ÉÞA«Ì @ØËÉ BÉASÀÝAaÀUS | A@ا ~ÉS^° cÉwOfÌ TÀ©, Ô~\Þ cÝ® ~ÉÌ ~\Þ Ac°FÉÌ j@ØvÉ ®¨AcÀo jq, ©ÉÌ ~ößÉÀÌÌ ©ÉÌ mÞoÉ»Ì @ØZÀSÉ ~gÉc öÝ SÉ | ~ÉAT @ØAc©ÉÌ UÉqS °¨ÀvÉ jÀ@ØcÉÀÌ ÀÌUUÉqÀSÌ T© oþ¨cÚÉÀS ~ÉJ@ØÀ¦Û oÀÌ wUÉ cÉA¦ÛÀÝ A°UÉT |... ~ÉEOÀs»Ì AcKÝ ~ÉTÉÌ @ØAc©ÉAv @ØAc©É ÞAn@ØÉÌ ñcñ aÉÞÉ öÀÝ AwÀÝAaU | ~ÉÌ ©Éq Àg©ÀÌ Àg©ÀÌ ®ß¨AO© öÀÝq AaUÉTÕ (Þp 50-51)|

rN°-®eÀrÉoÀSÌ cFÉÞÉÀÌ @ØAc©É A®eö jce ÞþHÀc^°¨ °ÉræóäÌ ~AgÚ©É j@Øq Ì@ØT öÀUR ÞþA©AnØÝÉ ®²ÞkH» ~ÉUÉ°É | @ØAc©É A®eö BÉASÀÝÀaS :

~ÉTÉÌ AXª©fÝ @ØAc©É sZS Þþ@ØÉAr© öÀha Ô@ØAc©ÉÕÝ (Ôj@ØAv T¨ZÕ, POn 1361), ©ZS c¨XoÀ°c c®¨ BÉASÀÝAaÀUS Às, @ØAc©ÉAvÀ© cFcY© Ô@ب®¨ÀTÌ ÀaɦÛA°Ì T¨ZÕ OUÀ© ÞÉÀÌ SÉ - À@ØSSÉ, BfcSÉS^° Ô~dAHTÉ ®ÉSFÉÀUÌ T¨ZÕ jce ~S¨çÞ rN°c^Î cFcöÉÌ @ØÀÌÀaS | ~ÉAT @ØAc©ÉAvÀ© ÞÀÌ Ôèo¨ j@ØAv T¨ZÕ sZS AUZUÉT, ©ZS c¨.c. À®Av AScÉ»AO© @ØÌÀUS | jZS ÀgÀc À°ZAa rN° A©SAv SÉ ÞÉUvÉÀUR öÀ©É |

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ Þ¨ÌÀSÉ ®eZFÉæAU WÉJvÀ© WÉJvÀ© ~ÀS@Ø To¨Ì OT@Ø UÉÀw | SÀÌ^°þSÉË ATn @ØAc©É AUZÀ©S ? ©ÉJÌ ÔASAÌAcAUÕ @ØAc©ÉwþÀ^ÏÌ ®Y°Ý ®TÉÀUÉOSÉ @ØÀÌAaÀUS c¨XoÀ°c c®¨ | Ô@ØAc©ÉÕ ®ÉQØf öÀÝ ËÉ@ØÀc ÞþcÉ®BfcS ÀOMo¨Ìf, ®ÀÌÉB [̵S] ~ÉOÉs», À®MÌf^°þ ATnR j@Ø@ØÉÀU @ØAc©É AUÀZÀaS | ®ÀÌÉB cÀ^°ÉÞÉoFÉÀÝÌ @ØAc-ÞAÌOÀÝÌ @ØËÉq cÉ @ØÝBS BÉÀSS ?

c¨XoÀ°c c®¨ ©ÉJÌ ÀrK mëpA©OÉÌÀH T¨@بU gÁÉOÉs» SÉÀT j@ØBS @ØAcÌ @ØËÉ ´À\UZ @ØÀÌÀaS, sÉJÌ @ØAc©ÉÌ ÔÞþËT UÉqSvÉÀ©q ~ÉAT j@ØAv æµSocAS èSÀ© ÀÞÀÝAaUÉT - ®A©F@ØÉÌ, AUAÌÀ@ØÌ ®¨Ì, A@ا À®q ÞþËÀTÌ ÞÀÌ ©ÉÌ À@ØÉÀSÉ AXª©fÝ ~ÉwTS ~ÉÌ WÀvAS |Õ

jq @ØAcÌ ÞAÌHA© AcKÀÝ A@Øa¨q BÉAS SÉ | c¨XoÀ°c ´A\UAZ© @ØAc©ÉAvÌ SÉT Ôj@بrÕ - PcrÉZ 1357 cÊÉÀN° Þþ@ØÉAr© öÝ | @ØAc©ÉAvÌ @ØÀÝ@Ø UÉqS öÀUÉ :

jcÉÌ wþfyT j@بÀr Þ¦ÛÀUÉ
öÉÝÀÌ À@ØÉËÉR ÀSq À@ØÉÌ@Ø
~ÉÀTÌ-BÉÀTÌ | ©ÉÀöÉ@Ø, ©ÉÀöÉ@Ø,
~ÉTÉÌ wþfyT j@بÀr Þ¦ÛÀUÉ |
ÀsA°À@Ø ©É@ØÉq è@ØÀSÉ ÞÉ©ÉÌ
IÌÉ ÌÉAr ~ÉÌ
dQØ o¨ÀUÉ |
      ©ÉÀöÉ@Ø, ©ÉÀöÉ@Ø
~ÉTÉÌ cpÀ^ä wþfÀyT À@ØÉÌ@Ø;
À@ØÉS ÞÉAZ @ØÀc À¬ØÀU ÀwÀa ©ÉÌ v¨@ØÀÌÉ Z¦Û |
À®q Z¦Û ´À¦Û ~ÉTÉÌ wþfÀyT ´iÀUÉ I¦Û ?

...Ô@ØAc©ÉÕ ÀcÀÌÉcÉÌ ÞÌ... cÉeUÉ gÉKÉÝ @ØAc©É ÀUZÉ @ØÉBAv öÀÝ ´ÀiÀa èo¨ cFA½w© ´hOÉrÉ ÞkÌÀHÌ ´ÞÉÝ SÝ, ÌfA©TÀ©É j@ØAv Ô~ÉÀ^°ÉUSÕ, sÉÌ T¨ZÞnçÀÞ AOAí© öÀÝÀa Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉ | ~ÉAT BÉAS SÉ À®vÉ ~ÉÀ^°ÉUS cÉ ®TÉÞ©S, @ØAc©É AcKÀÝ À@ØÉÀSÉ ~ÉÀ^°ÉUS ®¯ºc A@ØSÉ À®-AcKÀÝR ~ÉAT ASAEO© Sq; - ©Àc ~^ä© Ô@ØAc©ÉÕ jBÀSF AcÀrK À@ØÉÀSÉ ÀwMÌc °ÉAc @ØÌÀ© ÞÉÀÌ SÉ; ~É®U @ØËÉ U£ð AaÀUÉ ~S¨@ØkU R ÞAn@ØÉAv gÉwFcÉS ; ~ÉÌ ~ÉTÉÌ @ØpA©Lª öÝÀ©É jv¨@ب Às ´l®ÉÀöÌ ÀIÉJÀ@Ø °¨-j@ØcÉÌ g¨U @ØÀÌ ËÉ@ØÀUR ÀTÉÀvÌ ´ÞÌ ~ÉAT Ai@Ø-Ai@Ø ÀWɦÛÉæAUÀ@Øq oÀÌAaUÉT |

(~É @Ø, Þp 16)

Ô@ØAc©ÉÕÌ ÀwMÌcTÝ gkAT@ØÉ AcKÀÝ ÞþA©¤É©É-®²ÞÉ°À@ØÌ jq °ÉAc mªgÉc©q j@Øv¨ AcSf© | jÌ ÙA©öÉA®@Ø ædLª ®²ÞÀ@Ø» ®cÉq ®ÀO©S | j@Ø AöÀ®Àc cÉeUÉ ®ÉTAÝ@ØÞÀnÌ TÀoF ®cÉ»Ao@Ø ~ÉÀUÉAO© öÀUÉ Ô@ØAc©ÉÕ | ÞþgÉ©@بTÉÌ °ÉÀ®Ì ®kAOw© qA©öÉÀ®Ì @ØËÉ ~ÉÀwq cUÉ öÀÝÀa | ©É aɦÛÉ, ÀwM©T gÁÉOÉÀs»Ì Ô@ØAc©ÉÕÝ Ìcf^°þSÉË (1985), TfSÉQØf °«Ì A©S ZÐ Ô@ØAc©ÉÕ ®e@ØUS (1987-89)-jÌ SÉTR jq Þþ®ÀÊ @ØÌÉ sÉÝ | sÉ°cÞ¨Ì AcrÂAc°FÉUÝ ÀËÀ@Ø Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉ AcKÀÝ j@ØAv wÀcKHÉR öÀÝÀa | @ØAc©É, @ØAc©ÉgcS jce c¨XoÀ°c c®¨ ASÀÝ ®cÀOÀÝ ÀcAr AUZÀaS ~ÀrÉ@Ø ATn | ©ÉJÌ ~É@ØK»H-Ac@ØK»ÀHÌ Xª^° ÞþA©¬ØAU© öÀÝÀa SÉSÉ ÌOSÉÝ | ©É aɦÛÉ, ´À\UZF AcAg^ð ®TÀÝ ÀUZÉ A@ØÌHrßÌ À®Sæóä @ØÉTÉQØfÞþ®É° OÀÁÉÞÉoFÉÝ ®¨gÉK T¨ÀZÉÞÉoFÉÝ ®¨SfU c®¨ rÉT®¨Ì ÌÉöTÉS Ìcf^°þSÉË À®S ArcSÉÌÉÝH ÌÉÝ ~ÉS^° cÉwOf ©Þ©f T¨ÀZÉÞÉoFÉÀÝÌ mëpA©OÉÌH |

Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ ®ÀÊ ~Àha°FgÉÀc BA¦Û© ~ÉÀa Ô@ØAc©ÉgcS Þþ@ØÉrSÉÕ | ~crF ÌÀTr ATn ÀÌÉÀ¦ ËÉ@ØÀ©q Þþ@ØÉrSÉ AcKÀÝ c¨XoÀ°c c®¨Ì ´l®Éö UQØ @ØAÌ - Ù cÉA¦ÛÀ©q @ØAc©ÉgcÀSÌ ÀwɦÛÉÞ«ÀSÌ ~ÉÀw mÏÉAÞ© öÀÝAaU Ôwþ^Ï@ØÉÌ-TÐUfÕ ÀsZÉÀS c¨XoÀ°c c®¨ ÔÀWÉAK©gÉÀc Þþ@ØÉr@ØÕ | jZÉS ÀËÀ@Ø ÔÞþËÀT ÀcÀÌÉÀUÉ ÔASÌÉgÌHÕ öUÀ° TUÉÀvÌ °¨Av ÀKÉÀUÉ Þp¤ÉÌ @ØAc©ÉÌ cq - ~AO^äFÌ "~ÉTÌÉ" R ~ÉTÉÌ "j@ØAv @ØËÉ" - OÉÌ ~ÉSÉ TkÀUF ÞÉJOÀrÉ @ØAÞ À@ØÀv ÀwU @ØAc©ÉÌ mvÀU | ©ÉÌÞÌ, ´¿BÂU©ÌgÉÀc, AcG¨ À° Þþ@ØÉr @ØÌÀUS ©ÉJÌ ÞþËT @ØÉcFwþ^Ï "´c»rf R ~ÉÀv»AT®" À®vÉq wþ^Ï@ØÉÌTÐUfÌ Àrþ¤ jce ÀrK ~c°ÉSÕ (Ô~ÉTÉÌ ÀsMcSÕ, Þp 95)| jvÉ 1932 AZþÄÉÀN°Ì @ØËÉ |

2| ~É @Ø-À© c¨XoÀ°c c®¨ AUÀZÀaS : À®-®TÀÝ ~ÉTÉÌ oÉÌHÉ AaÀUÉ ASAZU gÉÌÀ© Ô@ØAc©ÉÕq ÞþËT @ØAc©É-ÞAn@ØÉ (~ÉöÀT°ÉcÉ° ÀËÀ@Ø j@ØAv æBÌÉA© Ô@ØAc©ÉÕ ÀcÀÌÉÝ Z¨c ®¯ºc ©ÉÌ ÞÀÌÌ caÌ R ~ÉTÉÀ°Ìq °pÄÉ^ä) A@ا ~ÀS@Ø@ØÉU ÞÀÌ, cþÀBS cɦۨÀsF cÉ ~SF À@ØÉÀSÉ wÀcKÀ@ØÌ ÀUZÉÝ ÞÀ¦ÛAaUÉT bÉ@ØÉ ÀËÀ@Ø j@Ø TAöUÉ j@ØAv @ØAc©É-ÞAn@ØÉ ÀcÌ @ØÀÌS ´ASr r©À@ØÌ À@ØÉÀSÉ j@Ø ®TÀÝ | j@ØBS TAöUÉ ©ÉÌ ´ÞÌ ~Swþ®Ì bÉ@ØÉ röÀÌ ~©@ØÉU ~ÉÀw - WvSÉvÉ OT@ØÞþ°, ®À^°ö ÀSq A@ا j-AcKÀÝ ~SF À@ØÉÀSÉ ©ËF ~ÉAT @ØZÀSÉq BÉSÀ© ÞÉAÌASÕ (Þp 15) |

cþÀB^°þSÉË cÀ^°ÉÞÉoFÉÝ ®e@ØAU© ÔcÉeUÉ ®ÉTAÝ@Ø ®ÉAö©FÕÌ (AcrÂAc°FÉ®ewþö 33) ©ÉAU@ØÉÝ À@ØÉÀSÉ TAöUÉ ®²ÞÉA°© @ØAc©É ÞAn@ØÉÌ ´À\UZ ÀSq | ©Àc 1860 AZþÄÉÀN°Ì ÀT TÉÀ® öAÌrO^°þ ATn Ô@ØAc©É@ب®¨TÉcUfÕ SÉÀT j@ØAv TÉA®@Ø ÞAn@ØÉ Þþ@ØÉr @ØÀÌS | jÌ ´À³rF AcKÀÝ cUÉ öÝ "cÊfÝ @ØAc©ÉÌ ´l@ØK»®ÉoS R AcèXo @ØÉcF@ØËÉ ÞþOÉÌ XªÉÌÉ BSTÐUfÌ @ØUFÉHco»Sq j©l ÞAn@ØÉ ÞþOÉÀÌÌ ´À³rF |" "@ØAc©É@ب®¨TÉcUf"Ì @ØòiÀ°Àr jq ÀrýÉ@ØAv ËÉ@ØÀ©É :

®À^äÉKÝ©¨ ®ÀNc»KÉe ®©Ée AO«To¨cþ©ÉSü |
SÉSÉÌ®®TÉ@ØfHÉ» @ØAc©É @ب®¨TÉcUf ||

~ÉÀT°ÉcÉ° ÀËÀ@Ø Þþ@ØÉAr© Ô@ØAc©É ÞAn@ØÉÕ Þþ®ÀÊ cUÉ sÉÝ ~ÉÀT°ÉcÉ° ÀËÀ@Ø SÝ, ÀcɲcÉq ÀËÀ@Ø 1941 AZþmvÉÀN°Ì ~wÉmv TÉÀ® Ô@ØAc©ÉÕÌ BSF j@ØAv TÉA®@Ø ÞAn@ØÉ Þþ@ØÉAr© öÝ | A©SBS AaÀUS ®²ÞÉ°@Ø q^°¨UÉU wÉ^Îf TwSUÉU UÉUgÉq À°rÉq ÔÞkHFA©UÕ jce Ì©¨gÉq À°rÉq | ÞþoÉS @ØH»oÉÌ AaÀUS TwSUÉU UÉUgÉq À°rÉq | @ØÀÝ@Ø caÌ ÞÀÌ ÞAn@ØÉAv ´Ài sÉÝ | ÞAn@ØÉAvÌ ~SF©T PcArÄF ÞþA© ®eZFÉÝ j@ØAv @ØÀÌ æBÌÉA© @ØAc©ÉÌ AöA^° ~S¨cÉ° ËÉ@ØÀ©É |

èo¨ Ô@ØAc©ÉÕ ASÀÝ æBÌÉA©À© AXª©fÝ ÞAn@ØÉ Ô@ØAcÀUÉ@ØÕ AaÀUÉ AXªÞÉAQØ@Ø....Þþ@ØÉr@ØÉU 1958 AZþ: | jÌR ®²ÞÉ°@Ø AaÀUS A©SBS : ÌÉÀB^°þ rÉö ®¨ÀÌr °ÉUÉU jce sègÉq rÉö | jAvÌR Þþ@ØÉrmÏU AaÀUÉ ÀcɲcÉq | 1970 AZþmvÉN° ÀËÀ@Ø ofd ÞÉÌfZ-jÌ ®²ÞÉ°SÉÝ ~ÉÀT°ÉcÉ° ÀËÀ@Ø ÀcÀÌÉÀha |

1967 AZþmvÉN° ÀËÀ@Ø ®¨ÀÌr °ÉUÉU Ô@ØAc©ÉÕ SÉÀT ~ÉÀÌ@ØAv ÞAn@ØÉ ®²ÞÉ°SÉ @ØÌÀaS | ÞAn@ØÉAvÌ ´ÀXªÉoS @ØÀÌS ´TÉrßÌ ÀsÉrf | ~ÉAT j®c ©ÀËFÌ BSF ÀgÉUÉgÉq ÞFÉÀvÀUÌ @ØÉÀa ÇHf |

jZÉÀS ~ÉÀÌ@ØAv @ØËÉ ´À\UZ @ØÌÉ ÞþÀÝÉBS | c¨XoÀ°c c®¨ AUÀZÀaS Às ~ASU (@ØpG gÁÉOÉs») jJÀ@Ø A°ÀUÉ A@Ø´Acmv aÉJÀ° AcrÉU ~QØÀÌ TUÉv-AOn - j@ØBS À°ÀZ cUÀUS ÔÀÞÀÌÀ@ØÌ TÀ©ÉÕ | ÞþËT ®eZFÉÌ TUÉvAv ~ÉB °¨U»g - ©Àc Þþha°Ar\Þf ~ASU@ØpG gÁÉOÉs» (Ô~ÉU¬ØÉ AcvÉÕ SÉÀT ®TAo@Ø ÞþA®Xo) cÉAHABF@Ø Ar\Þf TöÀU ®¨ÞAÌAO© SÉT |

3| ®ÀÌÉB °« AUAZ© Ô®µÝ gÁÉOÉs»Õ (1972) Þ¨Amä@ØÉÝ ~ÉÀa : Ô@ØAc©ÉÕÌ ÞþËT ®eZFÉÝ ®µÝcÉc¨Ì ÔSfAUTÉÀ@ØÕ @ØAc©ÉAv Þþ@ØÉAr© öÝ | A@ا AXª©fÝ ®eZFÉÝ BSF ÀÞþAÌ© ÔÞXëÉÀ@ØÕ @ØAc©ÉAv Ô@ØAc©ÉÝÕ Þþ@ØÉAr© öÝAS | WvSÉAv ®µÝcÉc¨À@Ø ©fcþgÉÀc ~ÉWÉ© @ØÀÌ (Þp 19)| rþf ®©FÞþ®^ð °«Ì ´A½ ÀËÀ@Ø BÉSÀ© ÞÉq Às ´½ ÔÞXëÉÀ@ØÕ ÀÞþAÌ© öÝAS | @ØAcc^ΨçÀÞ A©AS mª©:Þþ@Øp© öÀÝ À®ÉBÉ Þþ¨¬Ø ©¨ÀU c¨XoÀ°c c®¨Ì @ØÉÀa ÞÉAiÀÝAaÀUS | jq Þþ®ÀÊ ~ÉÀÌ@ØAv ©ËF ´À\UZÀsÉwF | ®ÀÌÉB °« AUÀZÀaS Às Ô®TÌ À®S-jÌ ÞþËT @ØAc©É ÞkcÉ»rÉÝ Þþ@ØÉAr© öÝÕ (Þp 18)|

4| Ô@ØAc©ÉÕ ÞAn@ØÉÌ POn 1357-j ~AO^äF@بTÉÌ @ØAiSgÉÀc ÞþA©cÉ° @ØÌÀaS ~ÉKÉbÛ ®eZFÉÝ ASdÞT OÀÁÉÞÉoFÉÝ@Øp© ÔSfU ~É@ØÉrÕ-jÌ ~o»TSmâ ®TÉÀUÉOSÉÌ BSF | A©AS ÀUÀZS :

"SfU ~É@ØÉr"-jÌ ®TÉÀUÉOSÉ Þþ®ÀÊ ®TÉÀUÉO@Ø AUZÀaS : "AcKÀÝÌ A°@Ø ÀËÀ@ØR cUÉ ÀsÀ© ÞÉÀÌ ÔÞþËTÉÕ cq ®ToTf», jTS A@Ø ÞþËÉTÀ©É ÔgÉqÕ rÀN°Ì a¦ÛÉaA¦Û Ac°FTÉS |" ÔAcKÝÕ ®²cÀ^Î ®TÉÀUÉOÀ@ØÌ sÉ oÉÌHÉ ©É ©ÉJÌ ASÀBÌq AcKÝ - À® ®²cÀ^Î SfÌc ËÉ@ØÉq ®TfOfS | A@ا Ù Às ÀrÀK AUÀZÀaS - ÔÞþËTÉÕÌ ÞþËÉTÀ©É ÔgÉqÕ rÀN°Ì a¦ÛÉaA¦Û Ac°FTÉS" - RAv j@ØAv ASa@Ø @Ø\ÞSÉ, AgA«öfS ~ÞcÉ° | "SfU ~É@ØÉr"-j @ØAc©ÉÌ ®eZFÉ cAnr, Þp¤É ®eZFÉ ´S®«Ì | "gÉq" rÀN°Ì "a¦ÛÉaA¦Û" °kÀÌÌ @ØËÉ, ®Tmä cqÀÝ, j@Ø TUÉv ÀËÀ@Ø ~ÉÀÌ@Ø TUÉv Þs»^ä À@ØÉÀSÉ @ØAc©ÉÝ, À@ØÉÀSÉ Þp¤ÉÝ, À@ØÉÀSÉ UÉqÀS j@ØAvR "gÉq" rN° ÀSq |